In de Napa blz 6 van 4 februari 2017 opgenomen
onder de titel Poëzie versus Werkelijkheid
Standing Rock
Eclips of barst in de werkelijkheid?
Standing Rock is nieuws. Een heftig conflict over een oliepijpleiding dwars
door het Indianen reservaat Standing Rock, in Dakota, de V.S. Tweeduizend
oorlogsveteranen schieten de Indianen te hulp tegen de politie. Hoe lang blijft
Standing Rock in beeld? De journalist komt aangesneld voor een reportage. De
fotograaf maakt foto’s, de filmer laat de camera draaien. De columnist levert
commentaar in een grotere contekst. Na een tijdje verschijnt de filosoof met
een beschouwing over onrecht, geweld, hoop, lafheid en moed. Daarna wordt het
stil, tijd voor het grote vergeten. Wat was het ook weer, Standing Rock – iets
met olie en Indianen? Hoe kan er meer overblijven van Standing Rock in het
geheugen van de mens. Verdwijnt Standing Rock voor altijd na de eclips, de
verduistering van de planeet? Waar is de poëzie? Wat doet de dichter, wanneer
hij zich tegenover de werkelijkheid ziet gesteld? Heeft hij aan de strijder, de
journalist, columnist en filosoof iets toe te voegen, dat de moeite waard is.
Ziet hij andere mogelijkheden?
Werkelijkheid en Poëzie
Poëzie en werkelijkheid zijn twee kanten van eenzelfde medaille. Zeg de
voor- en achterkant. Kies zelf welke zijde je het liefst is. Zie je het
verschil of weet je het niet? Wat is een medaille? Een muntstuk, een penning aan
beide zijden bewerkt met een ciseleermesje, een beitel, de hamer? Standing
Rock, welke kant van de medaille is het Indiaanse Sioux reservaat in de
Amerikaanse Staat Dakota? Vanuit de werkelijkheid zoeken we naar geschikte
woorden om vat op de gebeurtenis te krijgen. We blijven aan aan de kant van de
werkelijkheid. Geweld, schande, bedrog, onrecht etc., etc. En als we een ander
geluid willen laten horen zeggen we ook: onheilsplek, misschien zelfs on-doorwaadbare
plaats of nog bloemrijker tromgeroffel, doofpot, ketelmuziek, zwanenzang. En zo
blijft Standing Rock, de omstreden plek waar de aarde naar de hemel reikt. Een
plaats waar de wind omheen woelt, de mens te keer gaat. Een schrijnende wond, waar
de aarde leeg bloedt. Een plek van de verwachte eclips, een (tijdelijke) verduistering
van de planeet of toch ook, zoals Leonard Cohen dichtte, een barst in de
werkelijkheid, waardoor het licht naarbinnen dringt?( ‘there is a crack in
everything, that’s how the light comes in’) Of weer anders gezegd, misschien wat
ondoorgrondelijk op het eerste gezicht:
If I had known
How sorrowful this world is
I would have become
Grass or a tree
In a deep mountain.
zoals - geheel los van Standing Rock - de Japanse Zen Meester Ry-okan(1758-
1831) ooit dichtte. Lees het nog een keer, hardop. ‘Als ik het geweten had!’ Zonder
water sterft het gras en ook de boom. Dat geldt overal op de planeet. En de
boom en het gras sterven als de oliepijpleiding lekt bij de rivier de Missouri
en het grondwater rond Standing Rock vervuilt, het drinkwater vergiftigd wordt.
Standing Rock is geen gedicht. Ik zeg het luid en duidelijk , om misverstand te
voorkomen, ‘Standing Rock is niet een gedicht.’ De werkelijkheid ìs geen
gedicht en ook niet de achterkant van een gedicht. De werkelijkheid is geen
werkelijkheid zonder achterkant? Een gedicht is niets dan achterkant, steeds
zichzelf. Boom en gras wortelen en groeien in de werkelijkheid, in een gedicht
bewonen ze een diepe berg.
De luit zonder snaar
Standing Rock, gras, boom of rots? Niemand die het weet, wanneer hij niet beseft
hoe ‘sorrowful’ de werkelijkheid is. Maar de werkelijkheid kent geen gevoel net
zo min als het gedicht. Droef of bedroefd, verdrietig, een gedicht noch de
werkelijkheid kan het zijn. Het is een verzuchting van de dichter over
zichzelf. Hij staat nog met één been in de werkelijkheid. Maar dankzij het gras
en de boom ontkomt hij aan zichzelf en zijn gemoedstoestand. Gras en boom
drinken water. Niet het steen. Standing Rock is een ‘rots’ in de onmetelijke vlakte
van Dakota. Hard als steen, bikkelhard het gevecht. Het drinkwater vervuilt. De
werkelijkheid versteent. Steenharde werkelijkheid. Opstand van steen – midden
in het land. Gras en boom sterven in de werkelijkheid, die verhardt. De berg is
van steen, van graniet. De dichter verandert in gras of een boom, ‘als hij het
geweten had.‘ Hij ondergaat een verandering, een metamorfose. Niemand weet hoe
het precies in zijn werk gaat. Of weet de dichter het wel wanneer hij elders
schrijft:
on a quiet evening in my thatch-roofed
hut
alone I play a lute with no string.
its melody enters wind and cloud,
mingles deeply with a flowing stream,
fills out the dark valley,
blows through the vast forest, then
disappears.
Others than those who hear emptiness
Who will capture this rare sound?
De lezer van het gedicht begrijpt dat de dichter zich losmaakt uit de
werkelijkheid, hij speelt de luit zonder snaar, de melodie vermengt zich met de
aarde en verdwijnt. Met zijn luit in de hand staat de dichter nog half in de
werkelijkheid. Maar de luit heeft geen snaar, de dichter kent de melodie. Hij
trekt zich terug uit de werkelijkheid, verdwijnt uit het gedicht dat de melodie
van de luit zonder snaar meeneemt. Wie anders vangt deze muziek dan alleen degene
die de leegte hoort. En de wind en de wolken, de stroom, de bossen en het
donkere dal dragen de melodie verder, steeds verder totdat het geluid ophoudt
en verdwijnt – tesamen met de dichter. De leegte verschijnt, wanneer de
werkelijkheid vervluchtigt en verdwijnt in zichzelf. De dichter is verdwenen. De
leegte is de opening, de barst of scheur, die licht en geluid doorlaat. Daar bevindt
zich Standing Rock, daar laat het zeldzame geluid van de luit zonder snaar zich
horen. De leegte doet de werkelijkheid vervluchtigen. Er is niets dan het
geluid van de luit zonder snaar, het licht dat door de barst naarbinnen valt. Standing
Rock is voorgoed Standing Rock - na de eclips.
Derk Cools
http://coolsplanet.blogspot.com/
